Υπάρχουν τίμιοι και άτιμοι άνθρωποι; Μπορεί ένας κατά συνθήκη τίμιος άνθρωπος να είναι άτιμος, και ένας κατά συνθήκη άτιμος μπορεί να είναι τίμιος; Τι σημαίνει τιμιότητα και τι ατιμία;
Ο Δήμος Σπάθης, γιος ενός Ζακυνθινού εμπόρου, ονειρεύεται να ξεφύγει από την οικογενειακή επιχείρηση, για την οποία τον προορίζει ο πατέρας του, και εισάγεται στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Η γνωριμία και ο αμοιβαίος έρωτας ανάμεσα σ’ εκείνον και στην Αγγέλα, κόρη ενός βουλευτή του τρικουπικού κόμματος, γεννά αισιοδοξία και όνειρα για το μέλλον, τα οποία, όμως, μοιραία ανακόπτονται. Η ιστορία αγάπης μετατρέπεται σε υπόθεση εκδίκησης και σε ατέρμονη καταδίωξη.
Ένας άνθρωπος, που στη νεότητά του ήταν βέβαιος ότι αρκούν η εντιμότητα και η ελκυστική εξωτερική εμφάνισή του, τελικά διαψεύδεται. Ο θάνατος, η ηττημένη εγκαρτέρηση και η συντριβή τον οδηγούν στη διαπίστωση ότι καμία κοινωνική θέση και κανένα επάγγελμα δεν προσδιορίζουν τον άνθρωπο ως έντιμο ή άτιμο. Ο άνθρωπος είναι έντιμος ή άτιμος χάρη στον χαρακτήρα του και μόνο.
Ο Ξενόπουλος, με τη δεξιοτεχνία της αφήγησής του και με φόντο την Αθήνα των τελών του 19ου αιώνα, πλάθει μια ιστορία ικανή να συγκινήσει, αλλά και να προβληματίσει ακόμα και τον σημερινό αναγνώστη. Στοχάζεται πάνω στις κοινωνικές αδικίες των ισχυρών εναντίον των αδύναμων, οι οποίες επαναλαμβάνονται μέχρι και σήμερα με σχεδόν τον ίδιο τρόπο.
Το έργο ΤΙΜΙΟΙ ΚΑΙ ΑΤΙΜΟΙ, μαζί με τα μυθιστορήματα ΠΛΟΥΣΙΟΙ ΚΑΙ ΦΤΩΧΟΙ και ΤΥΧΕΡΟΙ ΚΑΙ ΑΤΥΧΟΙ εντάσσονται στην «κοινωνική τριλογία» και θεωρούνται από τα σημαντικότερα έργα του Γρηγορίου Ξενόπουλου.