Λίστα αντικειμένων
Η ιδιαιτερότητα της βυζαντινής περίπτωσης πηγάζει από τον συνδυασμό τριών στοιχείων. Πρώτον, το Βυζάντιο αντιμετώπιζε κατά το μείζον μέρος της ιστορίας του τουλάχιστον μια δύναμη στρατιωτικά ισχυρότερή του, και ενίοτε περισσότερες από μία. Δεύτερον, το Βυζάντιο υπήρξε παρά ταύτα η μακροβιότερη πρωταγωνιστική δύναμη στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Τρίτον, κατόρθωσε να εξαπλώσει τον πολιτισμό του σε μεγάλες απολίτιστες ή ημιβάρβαρες περιοχές του ευρύτερου περιβάλλοντός του, με συνέπειες που συνεχίζουν σήμερα να επηρεάζουν τις πολιτισμικές παραδόσεις ενός σημαντικού μέρους της ευρασιατικής ηπειρωτικής μάζας. Ο συνδυασμός των τριών αυτών στοιχείων καθιστά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και σημαντική τη μελέτη της βυζαντινής μειονεξίας σε στρατιωτικά μέσα έναντι μιας τουλάχιστον αντίπαλης δύναμης και σημαίνει ότι τα δύο στοιχεία της επιτυχίας του Βυζαντίου ήταν προϊόντα όχι της προβολής ωμής στρατιωτικής ισχύος αλλά ενός πιο πολύπλοκου συνδυασμού μέσων που συνέθετε μια περίτεχνη υψηλή στρατηγική.
