Ψυχιατρική

H Φρενολογία στα ελληνικά παρουσιάζει την εξ Εσπερίας «μετακένωση» στον τόπο μας της Οργανολογίας του Franz Joseph Gall (1758-1828) που έμεινε γνωστή στην ιστορία των περί εγκεφάλου αντιλήψεων ως φρενολογία. Πρόκειται για τη «μετατόπιση» των ψυχονοητικών λειτουργιών από τις κοιλίες του εγκεφάλου, όπου «κατοικούσαν» από τον 4ο μ.Χ., στον εγκεφαλικό φλοιό για τον οποίο έως τότε επικρατούσε αδιαφορία. Θα παραμείνει ένα ατελές «πρελούδιο» όσων θα επακολουθήσουν στο πέρας του 19ου αιώνα, έπειτα από τον εντοπισμό (1861) του έναρθρου λόγου στον μετωπιαίο λοβό από τον Paul Broca (1824-1880).

Η πρώτη φρενολογική «χαρτογράφηση» του εγκεφαλικού φλοιού «εντόπιζε» 27 ιδιότητες που καθόριζαν συμπεριφορές, χωρίς αντίστοιχη μελέτη των εγκεφαλικών περιοχών. Βασική αρχή της ήταν η παραδοχή του «έμφυτου», χωρίς να παραγνωρίζεται η επίδραση της εκπαίδευσης και των συνθηκών ζωής. Η ψυχή δεν ταυτίζεται με τον εγκέφαλο, αλλά για να παραχθεί ψυχισμός απαιτείται η λειτουργία του. Η φρενολογία είναι ένα «πεδίο έρευνας» των επιπτώσεών της, θετικών μεν στο σωφρονιστικό και το παιδαγωγικό σύστημα, αρνητικών δε με τις ρατσιστικές τους προεκτάσεις.

Η φρενολογία «έρχεται» στην Ελλάδα μέσω της ψυχολογίας. Ειδικότερα, της Ψυχολογίας την οποία εξέδωσε το 1841 ο λόγιος και Γυμνασιάρχης της Ερμούπολης Γεώργιος Σερούιος (1783-1849) που τη διδάσκει –με κεντρικό πυρήνα το «έμφυτο του προορισμού του ανθρώπου»– και την εφαρμόζει στην εκπαιδευτική του πράξη, ασκώντας ένα είδος επαγγελματικού προσανατολισμού. Στην ελληνική υποδοχή της φρενολογίας διαπιστώνονται ποικίλες στάσεις: συνηγορία, απόρριψη, αναίρεση, παρασιώπηση, ακόμα και αντιγραφή.